Blijven banken grootste financiers mkb? | Community Financiering voor grotere projecten

Op dit moment ben ik net aangekomen in Milaan voor een 2-daagse bijeenkomst voor het Europese Altfinator project. Gelukkig kon ik deze nieuwsbrief gisteren al klaarzetten.

Afgelopen week heb ik veel positieve reacties ontvangen op de publicatie van de Gedragscode MKB Financiers. Goed om te zien dat alle partijen binnen het mkb financieringslandschap hier de noodzaak van in zien!

Er waren deze week opvallend veel artikelen over mkb financiering en de rol van banken in de media. Er werd geschreven over het (overdadige?) onderpand wat gevraagd wordt door financiers bij leningen aan het mkb en over de "financieringskloof" van het mkb in Europa. Wat is die financieringskloof en beperkt dit werkelijk de groei van het mkb in Nederland? Ook kwam de NVB met een publicatie waarin ze aangeven dat banken nu en in de toekomst nog steeds het mkb willen blijven financieren.

Deze week daarom de volgende artikelen:

• Veel aandacht voor nieuwe Gedragscode MKB Financiers
• Financieringskloof mkb in Nederland het grootst in Europa
• Pareer rare bankeisen op onderpand
• NVB: "Banken zijn en blijven belangrijkste financier van het mkb"
• Community Financiering voor grotere projecten

Opmerkingen of aanvullingen? Stuur een reply op deze nieuwsbrief of mail me op ronald@kleverlaan.com.

Ronald

PS. Deze nieuwsbrief doorgestuurd gekregen? Aanmelden kan hier.

Veel aandacht voor nieuwe gedragscode mkb financiers

Afgelopen week was er veel aandacht in de media voor de nieuwe gedragscode mkb financiers die afgelopen week werd gepresenteerd vanuit Stichting MKB Financiering.

In het FD werd vooral aandacht besteed aan de nieuwe governance bestuurder Jaap Koelewijn, die voor de toetsing van de gedragscode is aangetrokken en de aansluiting bij Kifid als onafhankelijk klachtenloket. In een radio interview wilde BNR vooral meer weten of de gedragscode als een keurmerk voor betrouwbare financiers gezien kon worden.

Steun vanuit ondernemersnetwerken

Vanuit de diverse ondernemersnetwerken werd het voorstel ondersteund. MKB Nederland schreef hier onder andere over:

Stichting MKB-Financiering

Samenwerking met banken

Vanuit de banken werd ook positief gereageerd op de introductie van de nieuwe code. Chris Buijink, voorzitter van de NVB:

“De banken juichen verbreding van het financieringslandschap toe en verwelkomen de Gedragscode MKB Financiers. Deze gedragscode sluit aan bij het gedachtegoed van onze eerder gepubliceerde bancaire gedragscode en draagt bij aan het vertrouwen en professionalisering van de gehele financieringsmarkt. Het geeft de ondernemer een beter inzicht in het aanbod van de alternatieve financiers. De gedragscode is in het belang van de klant en van de markt als geheel, en zal de samenwerking tussen de diverse financiers ten goede komen.”

Financiële media

Maar ook via online platformen zoals accountant.nl, AccountantWeek, Accountancy van Morgen, crowdfunding,nl, Financieel Management, CrowdfundMarkt, HigherLevel, BankNieuws, FundWijzer, AM:web en Investeerders.nl werd er volop aandacht aan besteed.

Financieringskloof mkb in Nederland het grootst in Europa

"Nergens in Europa hebben kleine en middelgrote bedrijven zo veel moeite om aan geld te komen als in Nederland. De financieringskloof, het gat tussen de vraag naar financieringen en het aanbod van bancair krediet, is hier veruit het grootst en dat zet een rem op de economische groei."  Dat stelt kredietbeoordelaar Euler Hermes maandag op basis van een internationaal onderzoek.

Wat betekend die financieringskloof eigenlijk en kan de conclusie worden getrokken dat dit de economische groei remt?

Financieringskloof door groeiende behoefte aan financiering

De financieringskloof wordt door de onderzoekers beschreven als het gat tussen vraag en aanbod van bankfinanciering in een land. Omdat mkb bedrijven in Europa voor 70% van de externe financiering vertrouwen op bankfinanciering (tegen 40% in de VS), zal dit in theorie veel impact kunnen hebben op de groei van het mkb.

De onderzoekers claimen dat dit in Nederland komt door de sterke behoefte aan extra externe financiering, vanwege positieve vooruitzichten. In 2018 werd een groei van 24% aangegeven. Voor 2019 zelfs 37%. Er wordt echter ook aangegeven dat banken van 2015-2018 38% extra financiering beschikbaar hebben gesteld. Het lijkt er dus op dat er voor het totale mkb wel extra financiering beschikbaar is gekomen van 2015-2018, maar dat de Nederlandse mkb-ers nog sneller zijn gegroeid en daardoor nog steeds behoefte hebben aan meer externe financiering.

Hoge rentekosten in Nederland

Een van de meeste opvallende grafieken uit het onderzoek vond ik echter de verschillende rentetarieven die gerekend worden (zie figuur 8 hieronder).

Terwijl mkb ondernemers in Nederland in 2012 nog evenveel betaalden aan rente als Duitse en Franse ondernemers (4%), is dit in die landen gezakt naar 2%, terwijl het in Nederland op 3% is blijven steken. Zelfs landen als  Spanje en Italië hebben een lager rentepercentage. De onderzoekers beargumenteren niet waarom de rentes in Nederland hoger liggen.

Wellicht komt dit doordat het verschil in rentetarieven tussen kleine (<€1 miljoen) en grote leningen in Nederland een stuk hoger ligt dan in de rest van Europa (zie figuur 15 uit DNB rapport hieronder). Op de kleine leningen wordt dus bijna 1% extra verdiend in vergelijking met het Europese gemiddelde.

Probleem vooral onder de €1 miljoen (-16,5% sinds 2013)

Mijn ervaring vanuit onderzoeken is dat het ook zeker geen zin heeft om naar de gehele mkb markt te kijken. Het is vooral belangrijk om te kijken naar de financieringen onder en boven de  €1 miljoen. Daar zitten de grote verschillen.

In de kwartaalcijfers van DNB over de mkb financiering door banken wordt bijvoorbeeld duidelijk dat de financieringen van <250k en tussen 250k en 1 miljoen elk kwartaal structureel afnemen (-16,5% sinds 2013).

Het rapport van Euler Hermes is hier te downloaden (pdf).

Pareer rare bankeisen op onderpand

In een nieuwe blog schrijft Lex van Teeffelen kritisch over de verzamelpandakte (opgenomen in de algemene voorwaarden van alle banken), waarmee zij zich van het eerste pandrecht verzekeren van al het (on)roerende goed en de toekomstige vorderingen van een ondernemer

Geen automatische teruggave van onderpand

Hij beschrijft dat in de Algemene Bankvoorwaarden (artikel 24 2.a) en de Gedragscode Kleinzakelijk (artikel 5.3 g) de klant zelf om teruggave van onderpand moet vragen als een deel van de financiering is afgelost. Hij vindt dat dit automatisch zou moeten gebeuren, omdat het risico van de bank dan nog steeds volledig gedekt is, terwijl de bank de oorspronkelijke risico-opslag in rekening blijft brengen.

Duurder voor ondernemer

Hij claimt dat de ongelimiteerde verzamelpandakte voor een oneerlijke concurrentiepositie van de bank zorgt ten opzichte van andere financiers. Ook levert het extra kosten op voor de ondernemer. Al het onderpand is al uit handen gegeven bij de eerste financieringsronde, terwijl er bij groei vaak meerdere financieringsrondes nodig zijn. Wat overblijft voor de ondernemer zijn blanco financieringen, achtergestelde leningen of aandelen uitgiften. Tegen hogere rentes of het delen van zeggenschap.

Tips voor ondernemers

Hij adviseert ondernemers die een nieuwe financiering af gaan sluiten om kritisch te zijn in het weggeven van ze zekerheden:

• Onderhandel niet alleen over de afsluitprovisie en rente. De voorwaarden waaronder u leent zijn vaak belangrijker dan de laagste rente.
• Ga niet akkoord met de verzamelpandakte in de Algemene Voorwaarden van uw bank. U hoeft alleen onderpand uit te geven dat evenredig is aan de kredietsom. Specificeer daarom precies wat u aan onderpand verstrekt. Dan houdt u onderpand over om bij andere financiers leningen aan te vragen.
• Laat vooraf vastleggen dat gedurende de looptijd onderpand wordt vrijgegeven en bij welke tranches van terugbetaling. Dan heeft u meer onderpand in de aanbieding, wat betekent dat u vaak tegen lagere rentes andere financieringen kunt aantrekken.

Passende zekerheden

In de Gedragscode MKB Financiers die afgelopen week is gepubliceerd, is in ieder geval vastgelegd dat de financiers hier geen gebruik van gaan maken en alleen "passende zekerheden" gaan vragen aan ondernemers. Ik zou er een voorstander van zijn als ook banken hier ook passender mee om zouden gaan.

NVB: "Banken zijn en blijven belangrijkste financier van het mkb"

"De financiering van het midden- en kleinbedrijf (mkb) blijft één van de kerntaken van banken", schrijft de NVB in een persbericht. Daarin wordt aangegeven dat banken nog steeds de grootste financier van het mkb zijn en zullen blijven.

Het klopt inderdaad dat banken de meeste financiering hebben uitstaan bij het mkb, maar bij kleinere kredieten is de financiering wel structureel aan het teruglopen.

Alleen groei bij financieringen  >1 miljoen

In het rapport wordt bovenstaande grafiek getoond waarin duidelijk te zien is dat alleen de financiering boven de 1 miljoen weer groeien sinds halverwege 2017.

Het uitstaande kapitaal voor kleinere kredieten is structureel elk kwartaal aan het krimpen (cijfers DNB), ondanks dat het economisch de laatste 5 jaar goed gaat en we nog geen recessie hebben. Volgens de cijfers van DNB gaat het om deze daling:

• Uitstaande kredietverlening < 0,25 miljoen 2013Q3 = 15.477 miljoen
• Uitstaande kredietverlening < 0,25 miljoen 2018Q4 = 12.886 miljoen (-16,7%)
• Uitstaande kredietverlening 0,25-1 miljoen 2013Q3 = 35.683 miljoen
• Uitstaande kredietverlening 0,25-1 miljoen 2018Q4 = 29.796 miljoen (-16,5%)

Springen alternatieve financiers in het gat?

Door het groeiende aanbod van alternatieve financiers zijn er meer mogelijkheden ontstaan voor het mkb. Deze hebben echter nog lang niet de ca. €8 miljard aan financiering verstrekt die banken minder zijn gaan financieren in dit segment.

Het gaat interessant worden om te zien of banken dit stuk weer terug gaan pakken of dat nieuwe aanbieders de komende jaren hard genoeg gaan groeien om die positie over te nemen.

Community Financiering voor grotere projecten

In Nijmegen wordt door burgers gebouwd aan "Energielandschap de Grift". Ik volg dit initiatief al jaren en heb bij de opstart nog mee mogen denken als adviseur voor het financieren van het eerste project (Windpark met 4 windmolens voor ca. €15m, waarvan €2m eigen vermogen door 1013 particulieren).

Na het windpark worden nu 17.000 zonnepanelen op hetzelfde gebied geplaatst. Ook nu is het de bedoeling dat lokale bewoners hierin gaan participeren,

Community Financiering

Ik zie heel veel voordelen voor dit soort lokale initiatieven waarbij betrokken bewoners direct participeren, mede-eigenaar worden en mee kunnen beslissen. Dit was ook de oorspronkelijke bedoeling van crowdfunding. Helaas is die betrokkenheid erg mager tegenwoordig bij veel crowdfunding projecten.

Daarom heb ik het bij dit soort projecten liever over "Community Financiering" (geïnspireerd op het succes van "community shares" in het VK). Het wordt in het Nederlands ook wel eens vertaald met "gemeenschapsfinanciering".

Eind vorig jaar schreef ik hier nog een uitgebreid artikel over in Trouw voor wie hierin geïnteresseerd is: "Het cadeau van de crisis: gemeenschapsfinanciering".

Contact

Inspiratie opgedaan en verder praten over advies en onderzoek rond nieuwe financieringsvormen?

Neem gerust contact op via een reply op deze nieuwsbrief, via mail (ronald@kleverlaan.com) of telefoon (06-28254452).